سعدی شیرازی: قرن ۷ هجری \ ۱۳ میلادی

ابو محمّد مشرف الدّین مصلح متخلّص به سعدی و معروف به شیخ اجلّ و استاد سخن، بی تردید بزرگترین شاعریست که بعد از فردوسی آسمان ادب فارسی را به نور خود روشن ساخت و آن روشنایی با چنان نیرویی همراه بود که هنوز پس از گذشت هفت قرن از تأثیر آن کاسته نشده است. سخن سعدی از زبان دل است و عشق و می کوشد کمال آدمیّت را در لابلای کلمات فصیح به خواننده نشان دهد:  

تن آدمی شریف است به جان آدمیّت      نه همین لباس زیباست نشان آدمیّت

درباره نام و نسب، احوال و تاریخ تولّد و وفات سعدی میان نویسندگان و مؤلّفان قدیم اختلاف است. در شیراز در میان خاندانی که از عالمان دین بودند به دنیا آمد. از دوران کودکی تحت تربیت پدر قرار گرفت. مقدّمات علوم دینی و ادبی را در شیراز آموخت و سپس برای اتمام تحصیلات به مدرسه معروف نظامیّه، که در بغداد بود، رفت. بسیاری از اوقات سعدی در سفر به اقصی نقاط عالم گذشت. برمبنای گفته خودش با هر کسی ایّامی را در سفر به سر برد و در هر گوشه ای تمتّعی یافت و از هر خرمنی خوشه ای چید. پس از بازگشت به شیراز عمر او به سرودن قصاید و غزل ها و تألیف رسالات مختلف می گذشت و سرانجام در همان شهر وفات یافت. سعدی آثار فراوانی به نثر و نظم دارد و مجموعه آنها به «کلّیات شیخ» معروف است. دو مهمترین اثر او یکی «گلستان» است به نثر آمیخته با شعر فارسی و عربی و دیگری «بوستان» به نظم در ده باب در مضامین اخلاقی، فلسفی و سیاسی.   

بابهای گلستان: دیباچه، سیرت پادشاهان، اخلاق درویشان، فضیلت قناعت، فواید خاموشی، عشق و جوانی، ضعف و پیری، تأثیر تربیت، آداب صحبت.

بابهای بوستان: دیباچه، عدل و تدبیر و رأی، احسان، عشق و مستی و شور، تواضع، رضا، قناعت، عالم تربیت، شکر برعافیت، توبه و راه صواب، مناجات و ختم کتاب.

بنی آدم     اعضای   یکدیگرند          که در آفرینش ز یک گوهرند

چو عضوی بدرد آورد روزگار         دگر  عضوها  را  نماند   قرار

تو کز محنت  دیگران بی غمی        نشاید    که   نامت نهند   آدمی

سه بیت معروفی از  باب اوّل گلستان سعدی

این ابیات بر سردر تالار ملل سازمان ملل متّحد نگاشته شده‌است.

These lines by Sa‘di adorn the entrance to the United Nations’ Hall of Nations